Ontslagrecht verder versoepeld

Het was al niet moeilijk om werknemers te ontslaan, maar met het nieuwe wetsvoorstel Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) wordt het ontslagrecht verder versoepeld. En goedkoper. FNV-beleidsadviseur en arbeidsrechtjurist Tineke Kuipers ziet de kern van de beschermingsgedachte van het arbeidsrecht wankelen. “Dit helpt werknemers niet.”

In juli 2015 werd het ontslagrecht onder de vleugels van de Wet werk en zekerheid (Wwz) eenvoudiger en minder juridisch gemaakt. Hoe heeft dat uitgepakt?

“Bedoeling van de wet was het ontslagrecht eenduidiger, eenvoudiger te maken en te dejuridiseren. Voorheen kwamen ontslagverzoeken óf bij het UWV, waar mensen geen ontslagvergoeding kregen, óf bij de kantonrechter, die wel een vergoeding toekende.

Sinds 2015 bepaalt het nieuwe ontslagrecht dat het UWV zaken behandelt die over economische onderwerpen gaan, zoals ontslag vanwege faillissement of bedrijfssluiting en langdurige arbeidsongeschiktheid. Zaken die over verstoorde arbeidsverhoudingen, disfunctioneren en andere meer persoonsgebonden onderwerpen gaan, komen bij de kantonrechter terecht. Aan elk ontslag is een transitievergoeding gekoppeld, of het nou via het UWV of de kantonrechter gebeurt.


In de huidige wet moeten werkgevers goed onderbouwen waarom zij iemand willen ontslaan; ze moeten een goed verhaal hebben. Dat is logisch, want het gaat wel om je baan en je inkomenszekerheid. Dat verdient bescherming. Ze moeten bijvoorbeeld kunnen aantonen dat er gesprekken zijn gevoerd en de mogelijkheden om het functioneren te verbeteren volop zijn geboden. Het aantal zaken bij kantonrechters is sinds 2015 flink afgenomen. Ontbinding van arbeidsovereenkomsten gebeurt nu meer in overleg via vaststellingsovereenkomsten. Heel veel ontslagen gaan dus buiten de rechter om, zonder vooraf getoetst te zijn.”

Waarom wordt het ontslagrecht via het wetsvoorstel Wet arbeidsmarkt in balans vanaf 2020 nu wéér verder verruimd?

“Afgesproken was om de huidige wet in 2020 te evalueren. Om te kijken hoe het ontslagrecht in de praktijk werkt. Of rechters ermee uit de voeten kunnen. Maar zonder enige evaluatie, ligt er al weer een nieuw wetsvoorstel op basis van signalen uit de maatschappij. Werkgevers en advocaten vinden een gewillig oor voor hun klacht dat het zo moeilijk en ingewikkeld zou zijn mensen te ontslaan. Als je het grote aantal vaststellingsovereenkomsten ziet, is dat onzin. Bovendien is de kern van het arbeidsrecht de beschermingsgedachte - dat mensen niet zomaar kunnen worden ontslagen.”


Wat houdt de nieuwe versoepeling in?

“Kort gezegd komt het erop neer dat werkgevers een minder goed onderbouwd verhaal hoeven te hebben. Ook als er niet één goed onderbouwde ontslagreden is zoals disfunctioneren of een verstoorde arbeidsrelatie, maar verschillende niet volledige onderbouwde redenen, kan de rechter de arbeidsovereenkomst ontbinden. De werkgever kan makkelijker zijn gelijk halen. En de kantonrechter moet weer opereren zoals vóór 2015, alleen is er geen nette kantonrechtersformule meer aan ontslag gekoppeld.”


In de transitievergoeding wordt ook gesneden?

Klopt deels. Volgens de nieuwe wet krijgt iedereen een transitievergoeding die onvrijwillig wordt ontslagen, ongeacht de duur van het dienstverband. Nu moet je nog twee jaar in dienst zijn, straks zijn twee dagen al voldoende. Dat vinden we een goede ontwikkeling. Maar de transitievergoeding voor dienstverbanden van langer dan tien jaar gaat omlaag. Voor elk gewerkt jaar krijgt de werknemer een derde van een maandsalaris. Voorheen kreeg je na tien jaar een half maandsalaris. Het wordt dus goedkoper.

Als de rechter de ontslaggronden niet goed onderbouwd vindt, maar toch besluit tot ontbinding mag hij slechts compenseren met de helft van het transitiebedrag. Het is niet goed dat er in de wet wordt gemaximeerd, omdat de rechter daardoor aan dat maximum is gebonden. Bovendien vinden we het bedrag te laag.”


Voor werkgevers wordt het dus makkelijker en goedkoper om mensen te ontslaan?

“Ja. De nieuwe wet leidt ertoe dat werkgevers minder hun best hoeven te doen en daar relatief goedkoop mee wegkomen. Ik heb moeite met het wetsvoorstel omdat elke visie ontbreekt. De verdere versoepeling van het ontslagrecht leidt niet tot meer balans op de arbeidsmarkt, zoals de naam van het wetsvoorstel suggereert. Het is pleisters plakken op geluiden uit de samenleving c.q. werkgevers. Zonder dat de huidige wet grondig is geëvalueerd.”


Is dit voorstel nog te keren?

“Het wetsvoorstel, waarin ook flexibele arbeid en WW-premie is geregeld, ligt nu voor ter consulatie, wat betekent dat iedereen commentaar kan leveren. Dat hebben we uitgebreid gedaan (zie https://tinyurl.com/yavuaa62). Daarna gaat het naar de Raad van State voor advies. Het is zaak de oppositie in de Tweede Kamer in stelling te brengen en krachten tegen het wetvoorstel te bundelen. Op 31 mei zullen we tijdens het Offensief in Rotterdam een duidelijk signaal moeten afgeven.”